هفته سلامت 94 که با عنوان "دولت و ملت؛ همدلی و همزبانی برای ارتقای عادلانه سلامت" یکم تا هفتم اردیبهشت ماه سال جاری برگزار می­گردد، با شعار "ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره" همراه شده است. با توجه به طرح تحول سلامت که از سوی دولت یازدهم به اجرا گذاشته شد و حجم عظیمی از منابع مالی و انسانی را در این حوزه درگیر نمود و فضای رسانه ای کشور را به خود اختصاص داد، برخی از فعالان حوزه سلامت از تاکید بیش از حد دولت بر بحث درمان و کم توجهی به بحث پیشگیری انتقاد داشتند. لذا انتخاب شعاری مرتبط با بحث "ایمنی غذا"که خود می تواند تعیین کننده بخش مهمی از مفهوم سبک زندگی باشد، فرصتی است مغتنم تا ارتقای  عادلانه سلامت در همه اقشارجامعه مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

مفهوم غذا از مزرعه در اینست که خاک و آب، که در تولید و کشت مواد غذایی بکار می­رود آلوده به آلاینده­هایی همچون کودهای شیمیایی، انگلها و یا عناصر فلزی نامناسب نباشد. هم چنین با سمپاشی محصولات کشاورزی، باقیمانده سموم دفع آفات و نباتات در حد استاندارد و حتی زیر آن باشد،در هنگام حمل و نگهداری تا توزیع و مصرف، مواد غذایی آلوده  مواد نگهدارنده شیمیایی و یا قارچی و میکروبی نگردد.تا مرحله فراوری محصولات در صنعت غذایی که هم بحث کفایت و سلامت تغذیه ای و هم ایمنی آن مطرح می باشد.

طبعاً در این میان برنامه ریزی و کنترل نظارت بیشتر ارگان های مسئول همچون وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بازرگانی و سازمان ملی استاندارد از اهمیت به سزایی برخوردار است.تامین سموم استاندارد مورد نیاز کشاورزان و باغداران با قیمت مناسب و حمایتی، آموزش کافی و مستمر کشاورزان تولید و تامین تجهیزات استاندارد مورد نیاز سم پاشی و همچنین تخصیص شناسه و کد رهگیری محصولات از سطح مزرعه، از سیاست ها و راهکارهای قابل انجامی است که بایستی توسط مسئولین ذی ربط مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

نکته بسیار مهمی که در ایمنی محصولات غذایی وجود دارد و به نوعی در شعار انتخاب شده نیز به چشم می‌خورد، کیفیت مواد اولیه است. جمله معروفی در میان تکنولوژیست های محصولات غذایی بدین مضمون رایج است که از ماده اولیه مرغوب، ممکن است محصول نهایی نامرغوب تولید شود، اما هرگز نمی توان از یک ماده اولیه نامرغوب، محصولی مرغوب تولید نمود. لذا به نظر می رسد در برخی از محصولات غذایی که امروزه در کشور تولید می شوند مانند لبنیات و نان، قسمت اعظم مشکلات به وجود آمده بیشتر مرتبط با ماده اولیه است تا فرآیند ها و روش های تولید. بنابراین، اطمینان از کیفیت مواد اولیه و ثبات در آن می‌تواند آرامش بیشتری در صنعت غذای کشور ایجاد نماید تا در پرتو آن اقدام به تولید محصولاتی در راستای افزایش سلامت جامعه نمایند.

نکته دیگری که در بحث امروزه ایمنی غذا در کشور مطرح است، تعداد بسیارزیاد تولید کنندگان محصولات غذایی است. طبیعی است که کنترل مواد اولیه توسط سازمان های نظارتی در صنعتی که حدود 400 واحد تولیدی در سطح کشور دارد بسیار مشکل است. زیرا هرکدام از این واحد های دارای سیاست های مدیریتی و شرایط مالی متفاوتی  هستند. از سوی دیگر بسیاری از این واحدهای تولیدی نیز از امکانات آزمون های سریع مواد اولیه بی بهره اند و در برخی موارد هنگامی از نتایج آزمون های مواد اولیه مطلع می شوند که محصول نهایی در اختیار مصرف کننده قرار گرفته است. در صورتی که مدیریت واحدی بر تعدادی از واحد های تولیدی حکم فرما باشد، با کنترل یک هولدینگ، قطعا"واحد های زیرمجموعه آن نیز کنترل خواهند شد.      

نکته مهمی که نبایستی از ذهن و سیاست های اجرائی و نظارتی دور داشت تعداد قابل توجه مراکز تولید، توزیع و مصرف انواع مواد و محصولات غذایی است که از سوی صنوف مختلف تولید می­شود و همانند کارخانجات صنایع غذایی مورد نظارت و کنترل کیفی جدی و کامل  قرار نمی­گیرند و طبعاً با توجه به تعداد و گسترش قارچ گونه، امکان بازدید و کنترل مستمر آنها حتی از بعد بهداشتی، از سوی مراکز و ادارات بهداشت محیط وزارت بهداشت در سطح کشور میسر نیست.لذا علاوه بر لزوم و ضرورت ارتقاء آموزش همگانی در خصوص دقت و حساسیت در خرید و تهیه و مصرف مواد غذایی از اینگونه مراکز، بایستی ترفندی جدی و مقدور برای افزایش کنترل و نظارت و نیز در صورت تخلف، برخورد حقوقی و قضایی مناسب با جرائم از اندیشیده و اجرا شود.

بحث حفظ کیفیت محصولات غذایی در دوره قبل از مصرف از نکات مهم و قابل توجه است. گسترش فرهنگ تغذیه ای در انتخاب محصولات غذایی سالم و نیز نگهداری صحیح این محصولات در طول دوره نگهداری می تواند در نیل به هدف انتخاب شده موثر باشد.

انتخاب شعار "ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره" از دیدگاه جهانی نیز حائز اهمیت است. زیرا  فائو نیز در نبرد با موضوع گرسنگی و در راه رسیدن به امنیت غذایی به جای پرداختن به سیاستگزاری های کلان، شروع از اولین حلقه زنجیر را پیشنهاد نموده است و سال 2014 را سال "کشاورزی خانواده- تغذیه جهان، مراقبت از زمین" نامگذاری نموده است.

در پایان، مجددا انتخاب شعار"ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره" را به عنوان شعار هفته سلامت به  فال نیک می گیرم. باشد تا با ترویج و گسترش آگاهی های تغذیه ای و انتخاب سبک زندگی مناسب، موجبات پیشگیری از بیماری های مزمن در تمامی اقشار جامعه محقق گردد.

                          دکتر مجید حاجی فرجی

                           رییس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور