کنترل چاقی و اضافه وزن کودکان با تغییر در سبک زندگی

متخصص تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به این که چاقی کودک ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، گفت: یکی از شابع‌ترین دلایل اضافه وزن در کودکان سبک غلط زندگی، کم ‌تحرکی و پرخوری است.

دکتر گلبن سهراب در گفت و گو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به این ساده ترین روش برای ارزیابی وضعیت چاقی کودکان، اندازه گیری قد و وزن با استفاده از ابزار مناسب (قد سنج و ترازوی استاندارد) و مقایسه آن با نمودارهای استاندارد رشد کودکان است اظهار کرد: بهترین شاخص برای ارزیابی وزن کودکان توجه به نمایه توده بدنی یا Body mass index (BMI) است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه توضیحاتی درباره مشکلاتی که در اثر اضافه وزن و چاقی در کودکان ایجاد می شوند  ارایه دادو گفت: مشکلات مرتبط با سلامت جسم اولین مسله ای است که کودکان دچار اضافه وزن با آن روبرو هستند،  افزایش میزان ابتلا به بیماری‌های مزمن متعدد شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت نوع ۲، پرفشاری خون، افزایش چربی‌های خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی از جمله این مشکلات است.

آسیب به سلامت روان از دیگر مواردی بود که دکتر سهراب به آن اشاره کرد و افزود: مواردی مانند اضطراب، افسردگی، عدم پذیرش توسط همسالان، اعتماد به نفس پایین و موفقیت‌های تحصیلی کمتر در کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستند بیشتر مشاهده می شود.

وی به خانواده ها توصیه کرد: در گام نخست برای کنترل وزن کودکان بهتر است، یک آزمایش خون در زمینه تعیین غلظت هورمون های موثر در چاقی به ویژه هورمون های تیروئیدی و کورتیزول صورت گیرد تا مطمئن شویم چاقی کودک ناشی از مشکلات هورمونی نیست، در صورت وجود مشکلات هورمونی باید مشکل توسط پزشک متخصص برطرف شود تا تجویز راهکارهایی مانند افزایش فعالیت بدنی و رژیم غذایی موثر واقع شود و در صورتیکه مشکل پرخوری کودک ناشی از مشکلات روانی باشد باید با روانشناسان در این مورد مشورت شود.

کودکان را به انجام فعالیت های بدنی تشویق کنید

متخصص تغذیه دانشگاه ادامه داد: با توجه به تعاریف چاقی در کودکان اگر چنانچه کودک شما دچار اضافه وزن یا چاقی است، می توانید با راهکارهایی کودک را به انجام فعالیت های بدنی بیشتر تشویق کنید، کودک شما باید روزانه ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشد که می تواند در چندین مرحله در روز انجام شود.

دکتر سهراب تاکید کرد: والدین سعی کنند کودک را به انجام بازی ها و ورزش های پر تحرک تشویق کنند.

وی با اشاره به این که باید ساعت تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری را در روز به حداقل برسانید عنوان کرد:  امروزه کودکان ساعات زیادی را صرف بازی های کامپیوتری و تماشای تلویزیون می کنند، مطالعات زیادی نشان داده که این شیوه ی زندگی در کودکان با افزایش وزن آن ها ارتباط مستقیم دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این موضوع که معمولا برای کودکان و نوجوانان که در حال رشد هستند رژیم کاهش وزن مانند بزرگسالان توصیه نمی شود ادامه داد: پیروی از رژیم های کاهش وزن ممکن است باعث اختلال رشد در این گروه سنی شود بنابراین در این رابطه لازم است حتما با متخصص تغذیه مشورت شود تا انرژی مورد نیاز کودک با توجه به جنس، قد و گروه سنی مشخص شود و تنها یک برنامه غذایی که مطابق با نیاز های کودک اعم از انرژی، پروتیین، ویتامین ها و مواد معدنی باشد تنظیم شود.

انتظار نداشته باشید کودکان با سرعتی مانند بزرگسالان لاغر شوند

دکتر سهراب ادامه داد: باید توجه داشت که سرعت کاهش وزن در گروه سنی کودکان و نوجوان ممکن است خیلی آهسته باشد و به هیچ وجه نباید انتظار داشت که کودکان با سرعتی مانند بزرگسالان لاغر شوند.

وی با اشاره به این که میزان کاهش وزن مجاز برای کودکان ۲ تا ۵ سال،  نیم کیلوگرم در ماه و برای کودکان ۶ تا ۱۱ سال حداکثر یک کیلوگرم در ماه است تاکیدکرد:  نوجوانان بالاتر از ۱۲ سال مجاز به کاهش یک کیلوگرم در هفته هستند،  اصلاح رژیم غذایی کودکان با اعمال تغییرات در برنامه غذایی روزانه امکان پذیر است.

 چیپس و پفک، در دسترس کودکان قرار ندهید

محدود کردن دسترسی کودکان به تنقلات پرکالری مهمترین توصیه دکتر سهراب برای کنترل وزن کودکان بود، وی افزود: تنقلاتی مانند چیپس و پفک انرژی خیلی زیادی تولید می کنند و بسیار چاق کننده هستند،  ولی حاوی مواد مورد نیاز رشد کودک مانند ویتامین ها و مواد معدنی نیستند، بهتر است این نوع خوراکی ها در دسترس کودکان قرار نگیرند.



متخصص تغذیه دانشگاه با تاکید بر این که برای کنترل وزن و مهمتر از آن تضمین سلامت کودکان باید استفاده از فست فودها و غذاهای آماده را کاهش دهیم، گفت: فست فودها و غذاهای آماده مانند همبرگر، مرغ سوخاری، پیتزا، سوسیس و کالباس و انواع کنسروها حاوی انرژی و نمک بسیار زیاد و مقدار قابل توجهی چربی اشباع هستند. این مواد غذایی برای سلامتی مضر است و احتمال بروز بسیاری از بیماری ها را در بزرگسالی افزایش می دهد،  مصرف این گروه از غذا ها بهتر است به حداکثر دو بار در ماه محدود شود.

وی توصیه کرد: میوه و سبزیجات را جایگزین تنقلات پرکالری و ناسالم کنید، میوه ها و سبزیهای تازه را همیشه در دسترس کودک قرار دهید و او را به مصرف این مواد غذایی تشویق کنید، میوه ها و سبزی ها منبع بسیار خوب ویتامین ها و املاح هستند.



دکتر سهراب با اشاره به این که انواع مغزها مانند پسته، بادام و بادام زمینی حاوی چربی های مفید، املاح و آنتی اکسیدان های مفیدی مانند ویتامین E هستند ادامه داد: بهتر است در برنامه غذایی انواع مغزها جایگزین تنقلات با ارزش غذایی پایین مانند چیپس و پفک شوند.

وی افزود: از آنجایی که مغزها، چربی نسبتا زیادی دارند نباید در مصرف آنها زیاده روی شود چون می توانند باعث افزایش وزن شوند، ضمناً بهتر است تاحدامکان مغزها را به صورت خام، بی نمک و بدون افزودن شکر مصرف کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر این موضوع که لبنیات منبع بسیار خوب پروتئین و کلسیم هستند خاطرنشان کرد: این گروه از مواد غذایی برای رشد کودکان ضروری است، توصیه می شود لبنیات از نوع کم چرب تهیه شود،  همچنین جایگزین کردن شیر با شیرکاکائو و یا شیرهای طعم دار که حاوی شکر زیادی هستند می تواند عامل بروز چاقی باشد.

دکتر سهراب ادامه داد: باید بدانید ماست های میوه ای هم عموما" پرچرب بوده و حاوی شکر افزوده هستند، بنابراین بهتر است اگر کودک تمایل به مصرف ماست میوه ای و یا شیر کاکائو دارد در خانه و از انواع کم چرب تهیه شود.

بستنی را جایگزین لبنیات نکنید

وی همچنین یادآور شد: بستی حاوی شکر و چربی زیادی است و نباید به عنوان جایگزین شیر و لبنیات به خصوص در کودکانی که مستعد اضافه وزن و چاقی هستند استفاده شود.

متخصص تغذیه دانشگاه در ادامه با اشاره به این که بهتر است غلات سبوس دار جایگزین انواع تصفیه شده آن شود گفت: سبوس غلات حاوی مقدار زیادی از انواع ویتامین ها و املاح است و جایگزین کردن آنها به جای انواع تصفیه شده علاوه بر اینکه به تامین این عناصر که ضروری برای سلامت و رشد کودکان هستند کمک می کند در پیشگیری از چاقی هم موثر است، غلات تصفیه نشده (سبوس دار) باعث افزایش احساس سیری در کودکان می شوند و جلوی پرخوری آنها را می گیرند.

وی در ادامه با بیان  این که متغیرهای خانوادگی بر چاقی کودکان موثر است ادامه داد: کودکانی که والدینشان چاق هستند خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی دارند همچنین چاقی بیشترین شیوع را در میان تک فرزندان و کمترین شیوع را در میان کودکان خانواده های شلوغ دارد.

دکتر سهراب گفت:  در کودکان به خصوص سنین پیش دبستان والدین و خواهر و برادرهای بزرگتر بیشترین نقش را در شکل گیری الگوهای غذایی دارند چرا که  غذا خوردن در کنار خانواده از موارد بسیار مهم و تاثیر گذار در ایجاد آرامش و شکل گیری عادات غذایی صحیح در کودکان است.

متخصص تغذیه دانشگاه با بیان این که محیطی که غذا در آن صرف می شود تاثیر زیادی بر  اشتها و روند رشد کودک دارد خاطرنشان کرد: محیط مناسب برای صرف غذا باید به دور از استرس و نزاع های خانوادگی و همراه با آرامش و محبت اعضای خانواده باشد چرا که بدغذایی کودک و یا پرخوری های ناشی از استرس خود می تواند یک عامل خطر باشد، والدین برای آنکه کودک غذا بخورد کمتر سختگیری می کنند و به عنوان مثال به کودک اجازه می دهند از غذاهای پرکالری که ارزش غذایی کمتری دارند (مانند سیب زمینی سرخ شده، پیتزا و ...) به دفعات زیاد استفاده نمایند یا برای انکه کودک تشویق به خوردن شود اجازه می دهند کنار غذا از انواع نوشابه های صنعتی استفاده کند که خود این موضوع می تواند دلیل مهمی برای چاقی کودکان باشد.

وی هشدار داد: والدین به  این نکته نیز توجه داشته باشند که زیاده روی در مصرف غذاهای سالم نیز می تواند باعث ایجاد اضافه وزن و چاقی در کودکان شود.

تاثیر همسالان بر روند رشد یکی دیگر از مواردی بود که این عضو هیئت علمی دانشگاه به آن اشاره کرد و گفت: همچنان که کودک بزرگتر می شود دنیای او نیز بزرگتر می شود و ارتباطات اجتماعی او نیز مهم تر می شود، با افزایش سن تاثیر دوستان افزایش یافته و بر انتخاب غذا و طرز نگرش کودک تاثیر می گذارد.

دکتر گلبن سهراب در خاتمه اهمیت خواب کافی برای پیشگیری از اضافه وزن و بروز چاقی را مورد توجه قرار داد و گفت: مطالعات نشان داده اند کودکانی که به اندازه کافی می خوابند کمتر مبتلا به چاقی می شوند.

به نقل از:

سایت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی